Жер үй деген не? Бала-шағаңмен есік алдында жүгіріп ойнау, бассейнде жүзу, моншаға түсіп, достарыңды жинап кәуап пісіру, бақтан шие, бақшадан қызанақ теру ме? Әлде бітпейтін жөндеу, демалыс күні қолдан түспейтін көгал шапқыш, түнімен бақша суару ма? Krisha.kz жер үйде тұратын тұрғындар арасында сауалнама жүргізді. Олар үйді қалай таңдау керегін және сан соғып қалмау жолдарын түсіндірді.

Неге жер үй

Біреу пәтер тарлық еткен соң жер үйге көшсе, кей кісі өз жер телімі болғанын армандаған, тағы біраз адамның мұндай шешім қабылдауына карантин себеп болыпты. Ең алдымен өзіңізге «неге жер үй?» деген сұрақ қойып, жауап беріңіз. Содан кейін шешім қабылдаңыз және оны міндетті түрде елестетіп көріңіз.
Өз қалауыңызды ескеріңіз:
— Жер үйде тұрғанмен, бақша егуге құлқыңыз болмаса, шағын жер телімінде тұрған үй таңдаған дұрыс.
— Төрт қабырғаға телміріп отыру мезі еткендіктен, кең жерде өмір сүруді армандап, бірақ жердің бір шетінде тұруды қаламасаңыз, инфрақұрылымы дамыған ауданнан үй қараған абзал.

Қалай іздеу керек?

Қандай да бір нақты дүниелерді есепке алмай үй іздеу қиын әрі ұзаққа созылады. Нұсқа көп болғандықтан әрқайсысын бір көріп, басың қатып кетеді. Сондықтан өз үйіңізді елестетіп, ең болмаса үш негізгі параметрді анықтаңыз. Мысалы:
— бөлме саны;
— жер телімінің ауданы;
— бағасы;
— аудан;
— белгілі бір коммуникацияның болуы.

Үй іздегенде ғимарат пен жер телімінің ауданын ескеру керек. Екіншісі тіпті маңызды, өйткені үйді ретке келтіру не қайта салу қажет болуы мүмкін.

Жер телімі: үлкені дұрыс па, әлде кішісі ме?

Krisha.kz-те ең көп сұралатыны 6 сот-тан басталды. Оны сайттан үй іздеген 10 пайдаланушының жетеуі таңдайды. Бұл тұруға да, үй салуға да ыңғайлы.

Егер үй салу үшін жер іздесеңіз, ені 20 метрден, ұзындығы 30 метрден кем емес түкбұрышты пішін таңдаған дұрыс. Мұндай жер телімі кез келген стандарт жобаны жүзеге асырып, қосымша ғимараттарды ыңғайлы орналастыруға және бау-бақшаға орын бөлуге мүмкіндік береді.

Неге мән берген жөн: ғимараттың ауданына ма, бөлме санына ма?

Жер үйде стандарт жоспар болмағандықтан, сатушылар көбіне асүй, ас ішетін бөлме мен холлды да бөлме қатарына қосып қояды. Кей үй кең болғанмен, дәліз, қойма, холл, баспалдақ маңы көп орын алып тұрады.

Кеңес: қоңырау шалғанда сатушыдан жатын бөлме санын және тұрғын бөлмелердің жалпы ауданын сұраңыз.

Аудан

Кейде үй іздеушілер нақты бір ауданға (мәселен, балалар ата-анасына жақын тұрғысы келеді) назар аударады. Дегенмен бір ауданға байланып қалу дұрыс емес. Іздеу аумағын кеңейтіп, іргелес ауданды, тіпті өзіңіз бұрын болмаған жерді қарап көріңіз. Үйлерді ғана емес, инфрақұрылымды да салыстырыңыз. Төңіректе қандай нысандар барын біліп, жергілікті тұрғындармен сөйлесіңіз.

Аудан өзіңізге жайлы болғаны дұрыс, яғни инфрақұрылым отбасыңызға ыңғайлы болуы керек. Сіз үшін аса маңызды нысандардың (мысалы, музыка мектебі, саябақ, фитнес-клуб, метро бекеті және т.б.) тізімін жасаңыз.

Ірі мегаполистерде тағы бір қауіп бар, жол саламыз деп үй мен жерді алып қоюы мүмкін. Сатып алар алдында сәулет органдарына хабарласып, осы ақпаратты анықтап алған абзал. Қасына тұрғын үй кешені түспей ме деген сұрағыңыздың жауабын да дәл сол орган береді.

Алматының бас жоспарына қол жеткізу оңай емес, бірақ кейбір аудандарда істің мән-жайы белгілі. Құрылыс қарқынды жүріп жатса, ерте ме, кеш пе, жер телімін сату туралы ұсыныс келіп қалуы мүмкін.

Қандай бағаға іздеген дұрыс?

Қолда қанша ақша болса, соған сай үй таңдайсыз. Дегенмен мұнда бірнеше маңызды нәрсе бар.
Сауалнамаға қатысқан кісілер «Крышадан» үй іздегенде жоғарғы, яғни қалта көтеретін шекті көрсеткенмен, төменгі шекті белгілемегенін айтты. Соңында мүлде ұнамайтын нысандарды қарауға көп уақыт жұмсаған. Сондықтан қолда бар ақшаға сай қараған абзал, 10-15% ауытқыса ештеңе етпейді.

50 % қымбат не арзан сатылып жатқан нұсқаларды қараудың мәні жоқ.

Коммуникация

Біз сөз етіп отырған сегментте коммуникация толық тартылған үй табу қиын. Алматыға кейін қосылған аудандарда ауыз су мәселесі әлі шешілмеген, қаланың солтүстік бөлігі (Түрксіб ауданы) газбен толық қамтылған жоқ.

Жер телімінде, ғимаратта коммуникация желілері бар болуына ғана емес, оларға қосылу мүмкіндігіне де мән беріңіз. Ол қалтаға салмақ салатындықтан, алдын ала қаражат бөліп қою керек.

Жеке сектордың тағы бір үлкен кемшілігі — интернет сапасының нашар болуы.

Үйді қашан қараған дұрыс

Сауалнамаға қатысқандар көктем мен қыс деді. Жаңбыр көп жауатын маусым шатырдың сапасын көрсетсе, жақын маңда жерасты суы бар-жоғын жертөледегі су көрсетеді. Қыстан кейінгі қасбеттің, ауладағы жабынның түрінен-ақ үйдің жағдайын білуге болады. Жауын-шашын кезінде үйге баратын жолды су шайып кетпей ме, жақын маңға су көп жиналмай ма, ауланы, үйді су баспай ма деген сияқты маңызды сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік жоғары.

Көктемде жер телімі мен бақшаның да жай-күйін байқап, қандай ағаш өсіп тұрғанын, кесел тиген, қураған бұталары бар-жоғын, жер телімі бау-бақша өсіруге жарайтынын анықтай аласыз.

Егер кірер жолға немесе жылу жүйесіне қатысты күмән туса, қыста көрген жөн.

Үйдің іші

Ғимаратты қарау барысында қара дақ жоғына назар аударыңыз. Ол сыз тартып, зең басқанын білдіреді әрі құтылу әсте қиын. Төбесінде дақ не сызат болмауға тиіс.

Есігін ашып-жауып көріңіз, еденге тисе, үй дұрыс шөкпегендіктен есік бүлінген болуы мүмкін.
Терезенің шыныпакет камераларында ылғал болмау керек, ол суоқшаулау бұзылғанын аңғартады.
Еден шықырласа, асты шіріген болуы мүмкін.

Шатыры

Міндетті түрде шатырға шығып көріңіз. Зәй тартып, зең басса, шатырда ақау бары анық, оны жөндеуге көп шығындаласыз. Мәселен, 100 шаршы метрлік үйдің шатырын ауыстыруға кем дегенде 5 млн теңге кетеді. Жаңбыр жауып тұрғанда барсаңыз, су кеткен жерінен бөлек шуоқшаулау сапасын да біле аласыз, бұл әсіресе, мансардалы үй қарағанда маңызды.

Су ағызатын жүйеге ерекше мән беріңіз, шатырдан аққан су ғимараттың іргетасын шайып жатпағанына көз жеткізу керек.

Іргетасы мен қасбеті

Үйдің беріктігі тікелей іргетасына байланысты. Үйді айналып, онда жарық жоқ екенін анықтаңыз. Іші-сыртын түгел қарау керек (мүмкіндік болса).
Үйдің айналасында ылғалоқшаулағыш болу қажет, жер іргетасқа тым жақын жатса, ылғалды сіңіріп алады, демек нысан тез қатып, тез бүлінеді.

Қасбетте сызат бар-жоғын қараңыз.

Ғимараттың іргетасы немесе қабырғасының әр жері сыланғанын көзіңіз шалса, күмәндануға негіз бар.

  • Жертөле

Бұрыш-бұрышын қарап, көгерген жері жоқ па, тексеріңіз. Дымқыл иіс шықса, кәріз жүйесінде ақау болуы ықтимал.

  • Жер телімі

Сатушыдан мемлекеттік акт не оның көшірмесін сұрап, жерді ондағы схемамен салыстырыңыз. Егер мемлекеттік актіде қосалқы ғимараттар жазылмағанмен, шын мәнінде бар болса, үйді ипотекаға ала алмайсыз.

Схемада жоқ қосымша нысандар тұрса, оларды сүру керек не заңдастырып көріңіз, бірақ мұны іске асыру қиынға соғады.

Жер телімі арқылы газ құбыры өтсе не электр тарататын бағана тұрса, шекарасын заңсыз ұлғайтып алған болуы ықтимал. Оны заңдастыру мүмкін емес.

Көрші жер телімін де назардан тыс қалдырмай, тым жақын тұрған нысан бар ма, болса, төбесінен аққан су сіз жаққа, әсіресе, үй астына кетіп жатқа жоқ па, соны тексеру керек.

Үй сатып алғандар жиі жіберетін 5 қате

  • Электр сымы қай тұстан өтетінін білмегендіктен, ол күйіп кеткенде қабырғаның жартысын қиратуға тура келді.

Сатушыдан барлық коммуникация желісінің схемаларын сұраңыз.

  • Заңдастырылмаған үй алып, салдарынан құжат алу мүмкін болмай, айыппұл төлеп, нысандарды сүруге мәжбүр болдық.

Құжаттағы деректерді іс жүзіндегі нысандармен салыстырыңыз, заңсыз ғимарат болса, тәуекелге бармаған жөн.

  • Үй сатып алған соң қоршауын ауыстырмақ болғанда көрші үйдің аумағына өтіп кеткені анықталып, ақыры дауды сотта шешілді.

Барлық мәліметті құжатпен салыстырып тексеріңіз. Көңілге секем түсіретін бірдеңе болса, көршілермен сөйлесіп, даулы мәселе жоқ екеніне көз жеткізіңіз.

  • Үй сатып алғаннан кейін қоқыс шығаратын компанияның ақысы көптен бері төленбегіні анықталды.

Сатушыдан коммуналдық қызмет ақысы төленгенін растайтын түбіртек пен қызмет көрсететін компаниямен жасалған келісімшарттарды алыңыз.

  • Бір жылдан кейін мамандар есептегішті тексеріп, пломба жұлынғаны үшін көп айыппұл салды.

Үй сатып алмас бұрын барлық есептегіш аспаптағы пломбалардың бүтіндігін анықтау қажет.

Саудаласу

Мінсіз үй табу өте қиын. Су жаңа ғимараттың өзін өзгертуге тура келеді. Сол себепті үй де, жер де ұнаса, алыңыз. Бірақ саудаласқан артық етпейді. Түзеуді қажет ететін жерлерін атап, бағасын түсіруді сұраңыз.

Қыс — жылжымайтын мүлік алу үшін ең қолайлы мезгіл. Қараша мен ақпан аралығында баға төмен, сатушылар тағы 10–15 % түсіреді. Шынымен алуға дайын адам келгенін көрсе, әлдеқайда жақсы саудаласады.

Алматыдағы жеке сектордың ерекшеліктері

Жоғарыда атап өткендей, аудан таңдағанда оған тән ерекшеліктерді білу қажет. Алматыда бұрынғы саяжайын саудаға шығаратындар көп. Көбі Медеу, Наурызбай, Әуезов және Бостандық аудандарында орналасқан. ЖТҚ статусын алған соң бәріне дерлік газ тартылған, алайда су орталықтан келмейді, қоғамдық көлік те көп жүрмейді.

Тау етегінде орналасқан үйлердің де өз ерекшелігі бар. Ондай аймақтан тегіс жер таппайсыз. Қар-жаңбыр жауғанда тар жолмен үйге жету сынаққа айналады.

Жетісу, Түрксіб аудандарында бірнеше иесі бар үйлер жиі кездеседі. Сондықтан көршінің терезесі сіздің аулаңызға қарап тұрса таңғалмаңыз.
Үй теміржолға жақын тұрса, күндіз-түні шудан құлақ тұнып, пойыз өтеді деп жолды жиі жабады.

Артықшылығы мен кемшілігі

Әр респонденттен жер үйдің артықшылығы мен кемшілігін атауды сұрадық. Олардың пікірі мынадай:

Қорытынды

Өзің армандаған үйді табу қиын. Біріншіден, таңдау аса көп емес, екіншіден, кез келген үйді жамап-жасқауға, түзеуге не қайта салуға тура келеді. Қалтаңызға кәдімгідей салмақ түсетініне және көбірек қимылдауға дайын болыңыз. Дегенмен бонус ретінде қалаған ісіңізбен емін-еркін айналысуға болатын өз жері бар үйде тұрасыз.