Жер мен үйді сату туралы хабарландыруда жеке тұрғын үй құрылысы (ЖТҚ), жеке қосалқы шаруашылық және т.б. кездеседі. Бұл нені білдіреді және ол не нәрсеге әсер етеді? Жердің нысаналы мақсаты қандай және Қазақстандағы барлық жер жалпы қалай бөлінетінін айтып береміз.

Жердің нысаналы мақсаты деген не

Жер телімінің нысаналы мақсаты жерді қалай пайдалануға болатынын тікелей көрсетеді: үй салу, мал ұстау, бірдеңе өсіру және т.б.

Мысалы, ең көп тараған:

  • Жеке тұрғын үй құрылысы — тұрғын үй құрылысына арналған жер.
  • Жеке қосалқы шаруашылық — тұрғын үй құрылысымен қатар, мал ұстауға болады.
  • Бау-бақша шаруашылығы — саяжайлар. Уақытша тұру үшін ғана.

Жеке қосалқы шаруашылыққа арналған жерлер:

  1. қала маңында немесе облыста;
  2. қаланың бұрын ауыл болып саналған бөлігінде орналасады.

Алматы қаласына жерлер жаппай қосылғаннан кейін Наурызбай және Бостандық аудандарындағы көптеген жер телімінің нысаналы мақсаты жеке қосалқы шаруашылыққа арналған жер ретінде қалды.

Нысаналы мақсаты қайда көрсетілген

Нысаналы мақсаты жер телімінің құжаты — мемлекеттік жер актісінде (мемлекеттік акт) көрсетілген.

Нысаналы мақсаттан бөлек, мынандай ақпараттар бар:
— құқық (жеке меншік, уақытша немесе өмір бойы жалға алу);
— меншік иесі немесе иелері( бірнешеу болса);
— мемлекеттік акт беру үшін негіз болған құжат туралы мәлімет (сатып алу-сату келісімшарты, сот шешімі, әкімдіктің шешімі және т.б.).

Мемлекеттік актіде жердің барлық сипаттамасы көрсетіледі:

  • аумағы;
  • шекарасы (жоспары);
  • орналасқан жері (мекенжайы);
  • кадастрлық нөмірі;
  • жер телімінің бөлініп-бөлінбейтіні (бөлінеді немесе бөлінбейді).

Жер телімін, үйді немесе саяжайды сатып алғанда, ең алдымен мемлекеттік актідегі деректерге қараңыз. Олар сатылатын нысанға сәйкес келуі керек.

Қазақстанда жер қалай бөлінеді

Нысаналы мақсат тек жерге арналған құжатта көрсетіледі. Мемлекеттік мақсатты қолданылу жіктеуішінде мұндай термин жоқ.

Қазақстандағы барлық жер 7 категорияға бөлінеді.

1. Елдi мекендердiң (қалалардың, кенттер мен ауылдық елдi мекендердiң) жерi.
2. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер.
3. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жері, ғарыш қызметі, қорғаныс, ұлттық қауіпсіздік және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жер.
4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер.
5. Орман қорының жерi.
6. Су қорының жерi.
7. Босалқы жер.

Бұдан әрі қалалар мен әртүрлі елді мекендердің аумақтары аймақтарға бөлінеді:
1) тұрғын үй;
2) әлеуметтік;
3) коммерциялық;
4) басқа.

Тек бірінші, тұрғын үй, құрылысқа арналған және тұрақты тұруға жарамды. Мұнда көпқабатты үй де салуға, жеке тұрғын үй салу үшін жерді бөлуге болады.

Анықтама ретінде

Алматы аумағының 70 %-ы төртінші аймаққа жатады. Оған мыналар кіреді:
— ерекше қорғалатын табиғи аумақ (қорықтар, парктер және т.б.);
— ортақ пайдалануға, көлікке арналған жерлер;
— ауыл шаруашылығы және басқа жерлер.

Қазақстанның ең ірі мегаполисіндегі жердің шамамен 15 %-ы ғана тұрғын үй құрылысына берілген.

Қандай жерлер тұрғын үй үшін қолайлы

Жеке тұрғын үй құрылысы және жеке қосалқы шаруашылыққа арналған жер телімі — толыққанды жылжымайтын мүлік. Осындай жерге салынып, заңдастырылған үйде тұрғылықты жеріңіз бойынша тіркелуге, оны ипотекаға алуға, зейнетақыға сатып алуға болады.

Үй немесе саяжай: айырмашылығы неде?

Саяжайлар көбінесе ауыл шаруашылығына арналған жерден және босалқы жерден беріледі. Олар маусымдық пайдалануға арналған. Саяжай, тіпті үлкен үйімен болса да, жылжымайтын мүлік болмайды.

Саяжайда:
— тіркелуге (саяжайда тұрақты тіркелу мүмкін емес, тек уақытша);
— ипотекамен сатып алу немесе сатуға (банктер саяжайды кепіл ретінде қабылдамайды);
— тұрғын үй құрылысын заңдастыруға (алдымен нысаналы мақсатын жеке тұрғын үй құрылысына немесе жеке қосалқы шаруашылыққа өзгерту керек);
— зейнетақымен сатып алуға болмайды.

Көбінесе саяжайды тұрғын үй ретінде сатады.

Мемлекеттік актіде нысаналы мақсаты бау-бақша деп тұрса, ол жерде зәулім үй тұрса да, тұрғын үй болмайды.

Оны заңдастыру өте қиын және келмейді, өйткені заңға сәйкес алдымен учаскенің нысаналы мақсатын жеке тұрғын үй құрылысына немесе жеке қосалқы шаруашылыққа өзгерту керек, содан кейін үй салуға, оны салып, заңдастыруға рұқсат алу керек, яғни барлық құжатты алу керек.

Жердің нысаналы мақсатын өзгерту мүмкін бе

Мүмкін, бірақ ол үшін жер бірнеше талапқа сай болуы керек.
Ең алдымен, инженерлік желілердің болуы: су, электр қуаты, газ.

Екіншіден, саяжай толыққанды тұрғын үйге айналуы үшін бау-бақша серіктестігінің инфрақұрылымы қалаға сай болуы керек.
Мыналарға сай болуы керек:
— қоғамдық көлік жүре алатын кең жол;
— әлеуметтік нысандар: мектеп, балабақша мен емхана салуға болатын бос жерлер.

Саяжайға тиісті рұқсатсыз үй салсаңыз, айыппұл төлеуге тура келеді, ал заңсыз салынған құрылысты бұзады.