Пәтер не үйге бір жылға жетпейтін уақыт иелік етіп, сатуды көздесеңіз, табыс салығын төлейсіз. Оны қалай есептейтінін, төлеуден бас тартқан жағдайда не болатынын түсіндіреміз.

Мүлік сатқанда сұралатын салық деген не 

Егер сіз мүлікті өзіңіз алған сомадан қымбат сатсаңыз, салық төлеуге міндеттелесіз. Онда да, оған бір жылдан кем иелік етсеңіз ғана.

Жыл нотариус алдында мәмілеге қол қойған сәттен емес, меншік құқығын тіркеген күннен бастап есептелетінін білу керек. Оны білу қиын емес, керек күн онлайн тапсырыс беріп, 15 минутта алуға болатын анықтамада жазылады.

Жылжымайтын мүлік бір жылдан аз уақыт меншікте болса ғана салық төленеді.

Ол жалпы сомадан емес, түскен табыстан ғана алынады.

Қысқасын айтқанда, сатқан бағасынан өзіңіз сатып алған соманы аласыз, сонда айырмашылық белгілі болады. Мысалы, 30 млн теңгеге пәтер алдыңыз делік. Бір жыл өтпей оны 35 млн-ға саттыңыз.
Бұл жағдайда сіздің табысыңыз — 5 млн теңге. Дәл осы сомадан салық төлейсіз.

Салық кез келген жылжымайтын мүлікті (пәтер, үй, саяжай, гараж) қамтиды.

Егер пәтер мұраға қалса 

Маңызды: өзіңіз сатып алып, қайта өткізгенде ғана емес, мұраға, сыйға алсаңыз да, жекешелеген болсаңыз да, салықтан құтылмайсыз.

Пәтер бағасын қалай біледі

Қолда сатып алу-сату келісімшарты болса, еш қиындығы жоқ, ал егер мұрагер құқығына ие болу, сыйға беру не жекешелендіру шарты ғана болса ше?
Бағалауға тапсырыс бересіз. Мұны меншік құқығын тіркеген сәтте істеген дұрыс.

Актіде жазылған бағалау сомасы сатып алу құны болып саналады.

Дәл сол бағаны мүлікті саудалаған сомамен салыстырып, керек айырмашылықты анықтауға болады.

Тіркеген кезде бағаланбаса, мүлік иесі келер жылдың 31 наурызына дейін ретроспективті бағалауға тапсырыс береді. Бағалаушы мүліктің сатып алған сәттегі нарықтағы құнын анықтайды.

Бағалау актісі аса маңызды, әйтпесе әлдеқайда көп салық төлеуге тура келеді.

Мүлікті сатқанда иесінде бағалау актісі болмаса, салық органдары оның құнын меншік салығын анықтайтын база арқылы есептейді. Олар меншік құқығы берілген жылдың 1 қаңтарын есепке алады. Сатқан соманы нарықтағы бағадан кәдімгідей төмен кадастр сомасымен салыстырады.
Сондықтан айырмашылық артып, салыық мөлшері өседі.

Қанша төлеу керек 

Салық сомасы баға өсімінің 10 %-ын құрайды.

Қазақстан азаматтары мен резиденттер төлейтін салық сомасы — 10 %,
резидент болмаса — 15 %.

Айтпақшы, резиденттігі жоқ тұлғалар иелік ету мерзіміне қарамастан салық төлеуге міндетті.

Салық сомасын қалай есептейді 

Бірнеше мысал келтіреміз.

№ 1 мысал
Пәтерді иесі 2023 жылы маусымда алған. Сатып алу-сату келісімшартындағы бағасы — 45 млн теңге. Дәл сол жылы қыркүйекте 48 млн теңгеге сатады.
48 000 000 — 45 000 000 = 3 000 000 теңге. Салық сұралатын баға өсімі осы.
Сатушы ел азаматы болса, 10 % төлейді.
3 000 000×10 % = 300 000 теңге — салық сомасы.

№ 2 мысал
Шетел азаматы Қазақстан аумағында тұрған пәтерді 2022 жылы мамырда мұрагер ретінде алды. Арада жарты жыл өткен соң 30 млн теңгеге сатты.
Сатар алдында үй иесі ретроспективті бағалау жасатты. Актіде бағалау сомасы 29 млн теңге деп жазылған.
30 000 000 — 29 000 000 = 1 000 000 — сатудан түскен табыс.
Ол ел азаматы болмағандықтан, мемлекет қазынасына табысының 15 %-ын құяды.
1 000 000×15 % = 150 000 теңге — салық сомасы.

Салықты қалай төлейді 

Нотариус мәміле туралы мәліметті ортақ базаға жіберген соң оны салық органдары тексереді, ал сатушы жеке табыс салығын төлеу туралы хабарлама алады.

Хабар күтпей-ақ, салық сомасын есептеп, төлеп қоюға да болады.
Ол үшін 240.00 үлгісінде салық декларациясын өткізу керек.

Мұны іске асыру жолдары:
— E-Salyq Azamat мобильді қосымшасы арқылы;
— eGov.kz сайтында;
— электронды «Салық төлеуші кабинетінде».

Не болмаса аудандық мемлекеттік кірістер комитетіне жүгіну керек.

Бастысы, сатқан жылдан кейінгі жылдың 31 наурызына дейін үлгеру қажет.

Яғни, 2023 жылы тамызда сатсаңыз, декларацияны 2024 жылы 31 наурыздан кешіктірмей өткізесіз.

Салықты нысанды сатқан жылдан кейінгі жылдың 10 сәуіріне дейін төлеу керек.

Төлем екінші деңгейлі банктердің кассасы мен eSalyq Azamat қосымшасында, сонымен қатар Қазпошта бөлімдерінде қабылданады.

Егер салық төленбесе 

Кешіктіргеніңіз үшін 10 сәуірден бастап күн сайын өсімпұл қосылады. Одан бөлек 15 АЕК (51 750 теңге; 2023 жылы 1 АЕК — 3450 теңгеге тең) айыппұл арқалайсыз.
Айтпақшы, салықты бөліп төлеуге болады. Ол үшін Мемлекеттік кірістер департаментінің аудандық басқармасына жүгіну керек.

Қандай жағдайда салық сұралмайды 

— Пәтерді өзіңіз сатып алған бағаға немесе одан аз ақшаға сатсаңыз.
— Егер меншік құқығы тіркелгеніне бір жылдан асса.
Одан бөлек I, II және III топ мүгедектері мен мүгедектігі бар баланың ата-анасы жеке табыс салығын төлеуден босатылады.